BABA YAGA: RUS FOLKLORUNDA CADI VE ANNE ARKETİPİ BAĞLAMINDA YAŞLANAN KADIN BEDENİNİN ŞEYTANLAŞTIRILMASI

Bu çalışma, Rus folklorunda anne arketipinin olumsuz tezahürlerinden biri olan Baba Yaga’nın bedensel temsillerini, feminist mit eleştirisi perspektifinden değerlendirir. Besleyen, koruyan, şefkat gösteren imgesine karşılık cezalandıran, ölüme sürükleyen, merhametsiz kahramanlar, sıklıkla “cadı” ya da onun ikamesi kötü niyetli bir kadın kılığında ortaya çıkarlar. Tekinsiz, muğlak, ikili özellikler salt eylemleriyle değil, dış görünüşleriyle de korkutucu varlıklar olarak betimlenirler. söz konusu cadı prototipini, Yaga adlı yaşlı figürü karşılar. Yaga, karanlık ormanın derinliklerinde, etrafı kafatasları ve kemiklerle çevrili kulübesinde, ataerkil değerler sisteminin baskı kontrol mekanizmalarından bağımsız yaşam sürdürür. Genellikle çocuksuz resmedilen yardımsever tehditkâr nitelikleri aynı bünyede barındıran tekinsiz doğasına yapılan vurgunun yanı sıra “yaşlı”, “kurumuş”, “çirkin” “kötü yürekli” gibi küçük düşürücü sıfatlarla tasvir edilir. Ona atfedilen kötücül niteliklerin baskınlığı, halk masallarının bölümünde, kahramanların inisiyasyon deneyiminde üstlendiği sınama kılavuzluk etme olumlu işlevlerinin silik kalmasına neden olur. daha ziyade niteliklerinin grotesk doğası dolayısıyla korku tahkir sembolüne dönüşür. tarih boyunca olmakla itham edilen kadınlara yüklenen demonik niteliklerle kimliği arasındaki doğrusallıkları yöntemiyle mercek altına alır; cadıya aşağılayıcı vasıfların, hangi gerekçe saiklerle yaşlanmış bedeni ile ilişkilendirildiğini koymayı amaçlar. Çalışmada, verimli topraklarla özdeşleştirildiği durumlarda yansımaları öne çıkarılan, nem bereketle ilişkilendirilen bedeninin; doğurganlığını yitirdiği, başka deyişle nemli yapısını kaybederek “verimsizleştiği” ölçüde şeytani donatıldığı arketipsel bakımdan tezahürlerinin vurgulanmaya başladığı konulur.